του Ιωάννη Μ. Τσακιρίδη, Μουσικολόγου ΠΕ 16.02
Η μουσική εκπαίδευση στην Καστοριά
Η Καστοριά όντας σημαντικό εμπορικό κέντρο κατά τον 19ο αι., έθεσε τα θεμέλια για την κοινωνική και πολιτιστική της ανάπτυξη, η οποία γνώρισε μεγάλη ακμή τα χρόνια του μεσοπολέμου. Η μέχρι τότε μουσική κίνηση στη πόλη εστιάζονταν στους τουρκόγυφτους μουσικούς του Βαροσίου καθώς και στους περιφερόμενους μουσικούς των περιχώρων, η οποίοι έδιναν το παρόν στα γλέντια και τις γιορτές. Δεν υπάρχουν στοιχεία για προγενέστερη οργανωμένη μορφή μουσικής εκπαίδευσης παρά μόνο οι εμπειροτέχνες λαϊκοί παιχνιδιάτορες, οι οποίοι με προφορικό και πρακτικό τρόπο μετέδιδαν τη γνώση τους στους νεώτερους μουσικούς. Η πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία μουσικής εκπαίδευσης χρονολογείται αρχές του 1900 όταν έγινε η πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία φιλαρμονικής με επικεφαλή τον Απόστολο Δούκη[1] και πρόεδρο της Φιλαρμονικής Εταιρείας, τον ιατρό Δούκα Σαχίνη[2]. Η πρώτη αυτή φιλαρμονική απαρτιζόμενη από 20 μουσικούς ελάμβανε μέρος στις τοπικές θρησκευτικές εκδηλώσεις. Ωστόσο, το εν λόγω εγχείρημα δεν είχε μεγάλη διάρκεια. Την ίδια χρονική περίοδο γίνεται και η πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία χορωδίας από τον δάσκαλο Αθαν. Ιατρού[3] χωρίς όμως αποτέλεσμα ενώ κάποιος Χρ. Φασούλας[4] κατάφερε να οργανώσει μια μικρή χορωδία καθώς και ένα οργανικό σύνολο αποτελούμενο από φλάουτα, μαντολίνα, φυσαρμόνικα και κιθάρες. Επίσης, από τους πρώτους που δίδαξαν μουσικά όργανα στη Καστοριά ήταν ο δάσκαλος Χρυσός Καραγκούνης[5], ο οποίος έχοντας μια σχετική μουσική κατάρτιση δίδασκε ανιδιοτελώς στην οικία του Ζήλα στο Ντολτσό, μαντολίνο και βιολί με απώτερο σκοπό τη δημιουργία μαντολινάτας. Δέκα χρόνια αργότερα ο καστοριανός δάσκαλος Γεώργιος Κεφαλάς[6] θα εισάγει στο δημοτικό σχολείο το χορωδιακό τραγούδι, όμως αυτή τη πρωτοβουλία θα ανακόψει ο πρόωρος θάνατός του το 1918. Σημαντική μορφή στη διδασκαλία της μουσικής τη πρώτη και δεύτερη δεκαετία του 20ου αι. ήταν και ο Λουκάς Παπαναστασίου[7], ο οποίος παρέδιδε μαθήματα βιολιού και μαντολίνου.
Κατά το 1914[8] ιδρύεται στη Καστοριά ο Μουσικός Όμιλος «Ορέστης» και συγκροτείται τμήμα εκμάθησης μουσικών οργάνων με δάσκαλο τον Αστέριο Αστεριάδη, ο οποίος ήταν πρόσφυγας από το Μοναστήρι, και δίδαξε τόσο οργανική όσο και φωνητική μουσική δημιουργώντας χορωδία. Τα χρόνια που ακολούθησαν ο εν λόγω Όμιλος κατάφερε να δημιουργήσει ένα αξιόλογο οργανικό σύνολο, το οποίο έδινε μουσικές παραστάσεις και συμμετείχε σε χοροεσπερίδες διάφορων τοπικών σωματείων. Είναι σημαντικό να αναφερθούν και κάποιες εμφανίσεις του, όπως η μουσική παράσταση που δόθηκε στις 19/09/1925[9] καθώς και η παράσταση που δόθηκε υπέρ της ανεγέρσεως ανδριάντα για τον Αθ. Χριστόπουλο στις 22/03/1928[10] στο καφενείο «Αίγλη». Η εφημερίδα «Καστοριά» αναφερόμενη στην εκδήλωση υπέρ του ανδριάντα του Αθανάσιου Χριστόπουλου αναφέρει τα εξής: «Καστοριά, 22 Απριλίου 1928, Πρωτοφανής εις συρροήν και τάξιν και ευπρέπειαν υπήρξεν η χοροεσπερίς ήτις διοργανώθη υπό των φιλοτίμων νέων του Μουσικού Ομίλου της πόλεως μας, υπέρ του ανδριάντος του ποιητού μας Αθανασίου Χριστοπούλου. Η κομψή αίθουσα της «Αίγλης» από τις 9 μ.μ ήτο ήδη κατάμεστος εκλεκτού κόσμου και οι εταίροι του Μουσικού Ομίλου μετά θαυμαστής δεξιότητος εκανόνιζον τα πάντα. Μετ’ ολίγον ήρχισεν ο χορός, παιανιζούσις της μουσικής του ομίλου ήτις απηρτίζετο εκ των κκ. Βασ. Δόικου, Φιλ. Γιοβανοπούλου, Πετ. Λουκά, Ίω. Κώτση, Δαμ. Σουφαράπη, Αχιλ. Τζώτζη, Λαζ. Παρλίτση, Γεώρ. Σουφαράπη, Ίω. Μάτσου, Δημ. Γκέρου, Δημ. Παπαδάμου, Νικ. Ασνάη, Ίω. Παπαμαντζάρη και Ηλ. Μακροζήση. Η χοροεσπερίς μέχρι διήρκεσεν πρωίας εν αδιαπτώιω ευθυμία, εγένετο δε και κλήρωσις εικόνος του ζωγράφου κ. Λίτσκα παριστώσης τον ποιητήν Αθαν. Χριστόπουλον κατά την έμπνευσις του ποιήματος του Κύκνου, ήτις δε έλαχον εις τον Νικ. Παπαβασιλείου. Την γενικήν εποπτείαν είχον οι κκ. Ιώ. Παπαμαντζάρης και Ασνάης. Η εφημερίς μας συγχαίρει θερμώς τους φιλοτίμους νέους του Μουσικού Ομίλου, τόσον δια την επιτυχή οργάνωσιν της εσπερίδος, όσο και δια την ωραίαν χειρονομίαν προς ενίσχυσιν ενός ωραίου έργου τιμώντας τη πόλη μας.»
Ωστόσο, ο επίλογος στη πορεία του Ομίλου θα έλθει το 1932, όταν θα συνενωθεί με τον «Προοδευτικό Σύλλογο»[11].Επίσης, στη Καστοριά υπήρχε και ο «Μουσικός Όμιλος Ορφεύς»[12] του Γυμνασίου, όπου διδασκόταν έγχορδα μουσικά όργανα, όπως μαντολίνο, βιολί και κιθάρα από τον καθηγητή μουσικής Βασίλειο Παρλαπάνη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Σιάνος Χ. Λουκάς, Καστοριανές Εικόνες, Παλιά Καστοριά-Λαογραφία, Μουσικοφιλολογικός
ΑΡΧΕΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ
Χειρόγραφες σημειώσεις του Απ. Σαχίνη, Η μουσική κίνηση στη Καστοριά 1912-1930, Καστοριά,22-11-1983. Αρχείο Ν. Δόικου
Χειρόγραφες αυτοβιογραφικές σημειώσεις του Β. Δόικου, 1. Αρχείο Ν. Δόικου
ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ
Εφημερίδα «Καστοριά», Θ. Βαλαλά, Καστοριά (1920-1934)
Εφημερίδα «Καστοριά», Ι. Παπακώστα, Καστοριά (1934-1939)
